İletken Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Kriterler
-
29.01.2016
Henüz Yorum Yapılmamış
Elektrik enerjisinin üretim merkezlerinden, tüketim merkezlerine ve son alıcıya kadar iletilmesinde kullanılan iletkenler, iletim özelliği yüksek örgülü bakır alüminyum, çelik örgülü alüminyum aldrey gibi metal alaşımlardan oluşurlar. Enerji nakil hatları ve dağıtım hatlarında kullanılan iletken kabloların görevlerini en az kayıp ve yüksek verimle yerine getirebilmeleri için bazı özelliklerin doğru belirlenmesi ve buna göre kullanılması gerekmektedir.
Eğer iletkenlerin kullanılacağı durum ve alan özellikleri ( üzerine düşecek akım, gerilim, hava şartları ve etkileri vb. ) bilinir ve iletken tercihi bu planlama doğrultusunda yapılır ise daha verimli bir iletim sağlayacaktır. İletkenlerin seçilmesinde dikkat edilmesi gereken kriterler şunlardır ;
=> İletkenlik Kriteri : Elektrik enerjisinin iletim ve dağıtımında en çok tercih edilen iletken türü, bakır ve alüminyumdan yapılmış olan iletkenler dir. İletkenlik kavramı, kullanılan maddenin türüne göre değişkenlik gösterir. Altın ya da gümüş, çok iyi birer iletken olmalarına rağmen maliyet hesabının çok yüksek olması sebebi ile tercih edilmezler. Özellikle havai hatlarda kullanılacak iletkenler için bakırın tercih edilmeme sebebi ağır ve alüminyum'a göre daha pahalı olmasıdır. Galvanizlenmiş çelik teller ya da alüminyum teller ya da alüminyum alaşımlı aldrey teller havai hatlarda en çok tercih edilen iletken tellerdir. İki farklı metalden yapılan iletkenin kullanışlı olmasının sebebi, alüminyum ve çelik tel arasında kimyevi bir bağıntının olmamasıdır. Çelik teller sadece dayanıklılık açısından önemlidir. Asıl iletim görevini alüminyum teller yerine getirir.
=> Korona'ya Karşı Dayanıklı Olması : Özellikle nemli havalarda, havai hat iletkenlerinin etrafında mor bir ışık demeti görülür. Eğer iletken etrafında bir zedelenme var ise ve bu iletken etrafındaki ışık halkaları birbirine temas edecek olursa iletken yüzeyinde delinmelere yol açar. Dolayısı ile bu durum iletken yüzeyinin iyonize olmasına ve aşınmasına sebebiyet oluşturur. Havai hat iletkenlerinin korona olayına karşı dikkatli seçilmesi ve iletken yüzeyinin düzgün olması gerekir.
=> Çap Kriteri : YG ( Yüksek gerilim ) hatlarında alüminyum ve örgülü alüminyum iletkenler kullanılır. Alüminyum iletkenlerin, bakır iletkenlere göre geçirgenliklerinin daha az olması sebebi ile çaplarının daha kalın seçilmesi gerekir. Tabii bu durum beraberinde bazı olumsuzlukları da getirir. Örneğin hava şartlarından kaynaklı rüzgar etkisi, oluşabilecek buz kütleleri vb. Bu olumsuzlukların oluşabileceği göz önünde bulundurularak en uygun çapta iletken tercih edilmelidir.
=> Özgül Ağırlık Kriteri : Havai hatlarda kullanılan iletkenlerin özgül ağırlıkları ne kadar az olursa, durdurucu direğe gelen çekme kuvveti de o kadar az olacaktır. Bu durum aynı zamanda iletkenlerin mekanin olarak zorlanmasınıda azaltacak ve maliyeti de düşürecektir.
=> Sehim ( Fleş ) Kriteri : Hava hatlarında bulunan iletkenlerde oluşan sarkma olayına sehim denir. Sehim hakkında daha detaylı bilgi için bu dökümanımızı inceleyebilirsiniz ;
Döküman : Sehim Nedir ?
=> Mekanik Dayanıklılık Kriteri : Elektrik iletim ve dağıtım hatlarında kullanılan iletkenlerin yukarıda saydığımız kriterlerin dışında bulundurması gereken bir diğer kriter de mekanik dayanıklılıktır. Havai hatlar dış ortam şartlarına maruz kaldığından ( Soğuk hava, sıcak hava, buzlanma, rüzgar vb. ) kopma, paslanma ya da kopan bir hattın, diğer bir hat üzerine düşmesi gibi olumsuzluklar doğurabilir. Bu olumsuzlukların önünü alabilmek için mekanik dayanıklılığı yüksek olan iletkenler tercih edilmelidir.
=> Isıya Karşı Dayanıklılık Kriteri : Bilindiği üzere ; üzerinden akım geçen bir iletkende ısınma oluşur. Özellikle yüksek gerilim hatlarında, yaz aylarındaki sıcaklık artışı ve iletkenin kendi üzerinde taşıdığı akım değerleri ile birlikte ısınma ve bu ısınmaya bağlı olarak sarkma ( Sehim ) oluşur. Dış ortamdaki hafif rüzgar esintileri bu ısınmayı olumlu yönde etkileyebilse de rüzgarın olmadığı günlerde iletken boyunda uzuma ve sarkmalar en üst seviyeye çıkar. Bu durumu bilerek ve iletkenlerin sıcaklık ile orantılı uzama katsayılarının göz önünde bulundurulmas ile sehim hesaplarının da bu katsayılar baz alınarak yapılması gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda uzama katsayılarını inceleyebilirsiniz. ;
